σαμποτάζ

Ο όρος προέρχεται από τη γαλλική λέξη sabotage που έχει γίνει διεθνής και αποδίνεται στα ελληνικά με τον όρο «δολιοφθορά». Στην αρχή ο όρος σήμαινε την καταστροφή ή τη βλάβη που προξενούσαν οι απεργοί (εργάτες βιομηχανίας) για να εμποδίσουν τη χρησιμοποίηση των μηχανών και γενικά των αντικείμενων που ήταν απαραίτητα για την εργασία στις βιομηχανίες. Σήμερα σ. θεωρείται κάθε σκόπιμη βλάβη που γίνεται για να εμποδιστούν η παραγωγή, οι μεταφορές, οι συγκοινωνίες κλπ. αντίπαλων ή εχθρών, ιδιαίτερα μάλιστα σε περιόδους πολέμων. Το σ. στο Γοργοπότομο. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, στάθηκε το σημαντικότερο σ. των Ελλήνων ανταρτών την περίοδο του B’ Παγκόσμιου πόλεμου. Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 1942, ύστερα από εισήγηση των Άγγλων στρατιωτικών συνδέσμων με τις ανταρτικές οργανώσεις, για την εξυπηρέτηση των σκοπών και των επιδιώξεων του κοινού συμμαχικού αγώνα. Πήραν μέρος σ’ αυτήν, Αγγλοι σαμποτέρ και σύνδεσμοι, επικεφαλής των οποίων ήταν ο Έντυ Μάγερς, και δυνάμεις ανταρτών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Στις 14 Νοεμβρίου 1942, οι ομάδες του ΕΛΑΣ με διοικητή τον Άρη Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ με αρχηγό το Ναπολέοντα Ζέρβα, συναντήθηκαν στη Βίνιανη της Ευρυτανίας και μαζί κατευθύνθηκαν στην Καστριώτινα, όπου μελέτησαν τα σχέδια της επιχείρησης με βάση τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν στο μεταξύ για τη δύναμη και τον οπλισμό της ιταλικής φρουράς της γέφυρας. Ο σταθμός διοίκησης στήθηκε στη θέση Καλύβι, 200-250 μ. από τη γέφυρα του Γοργοπόταμου. Η επιχείρηση άρχισε στις 23.05 με αιφνιδιαστική επίθεση και, σε χρόνο λιγότερο από ένα τέταρτο της ώρας, τα φυλάκια του νότιου βάθρου της γέφυρας κυριεύτηκαν. Δυσκολίες παρουσιάστηκαν ωστόσο για την κατάληψη των φυλακίων του βόρειου βάθρου, εξαιτίας της σθεναρής αντίστασης των Ιταλών και της ασυντόνιστης επίθεσης των ανταρτών. Τελικά, με την επέμβαση ενισχύσεων, ολοκληρώθηκε η εξουδετέρωση της φρουράς της γέφυρας και Έλληνες και Άγγλοι δυναμιτιστές, κατόρθωσαν να τοποθετήσουν εκρηκτικές ύλες. Η πυροδότηση τους προκάλεσε δύο φοβερές εκρήξεις και η γέφυρα ανατινάχτηκε. Η σύμπτυξη των ανταρτών που ακολούθησε, έγινε από το Πλακωτό προς το Μαυρολιθάρι. Το σ. αυτό, που είναι ένα από τα πιο λαμπρά κατορθώματα της ελληνικής Εθνικής Αντίστασης, τόνωσε το φρόνημα του λαού και ευνόησε την ανάπτυξη του ανταρτοπόλεμου. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου είχε και άμεση στρατιωτική σημασία, γιατί πέτυχε τη διακοπή των συγκοινωνιών και του εφοδιασμού των Γερμανών της Β. Αφρικής για έξι εβδομάδες, σε μια κρίσιμη εποχή επιχειρήσεων στο Ελ Αλαμέιν. Οι κατακτητές, σε αντίποινα, εκτέλεσαν, λίγες μέρες αργότερα, 19 Έλληνες πατριώτες, στα ερείπια της καταστραμμένης γέφυρας. Μετά την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης από το κράτος, έγινε στις 25 Νοεμβρίου 1982 ειδικός εορτασμός στη γέφυρα του Γοργοπόταμου, στη διάρκεια της οποίας, ο υπουργός Υγείας και Προνοίας Παρ. Αυγερινός, μιλώντας ως κυβερνητικός εκπρόσωπος, ανάμεσα στα άλλα είπε: «Πριν από 40 ακριβώς χρόνια, στις 25 Νοεμβρίου του 1942, 250 παλικάρια έδιναν εδώ στο Γοργοπόταμο, λίγα βήματα πιο πάνω από δύο τόπους θυσίας και ηρωισμού, τις Θερμοπύλες και την Αλαμάνα, ένα ισχυρό χαστούκι στις δυνάμεις του άξονα, έγραφαν μια ακόμα σελίδα στο βιβλίο της Νίκης του B’ Παγκόσμιου πόλεμου στην Ευρώπη. Την πρώτη σελίδα την είχαν γράψει αυτοί οι ίδιοι αλλά σε άλλο τόπο. Στα βουνά της Ηπείρου στην Πίνδο, στο Τεπελένι και στα οχυρά της Μακεδονίας. Οι νικητές του μετώπου της Αλβανίας και των οχυρών δεν ήταν δυνατό να ανεχθούν την κατοχή και την μπότα του κατακτητή. Ήθελαν να αναπνέουν ελεύθερα, ήθελαν να ζουν δημοκρατικά. Ο δρόμος γι αυτούς ήταν ένας. Ο δρόμος του αγώνα και της θυσίας. Και αυτόν ακολούθησαν. Λίγοι στην αρχή, πολλοί αργότερα, ολόκληρος ο λαός στη συνέχεια. Η επιτυχία της επιχείρησης του Γοργοπόταμου και η σύνθεση των δυνάμεων που πήραν μέρος, και που αποτελείτο από αντάρτες του EΔΕΣ, του ΕΛΑΣ και από συμμάχους, στέλνει ακόμα και σήμερα και θα συνεχίσει και στο μέλλον να στέλνει ένα μήνυμα. Μήνυμα που λέει πως η κοινή δράση, ανεξάρτητα από πολιτικές τοποθετήσεις και κομματικές δεσμεύσεις, στις δύσκολες για το Έθνος στιγμές, γράφει σελίδες δόξας και χαρίζει νίκες. Ο χορός που έστησαν μετά τη νίκη ο Ζέρβας και ο Άρης θα μείνει σύμβολο στην ιστορία».

* * *

το, Ν

η δολιοφθορά, δηλαδή, σε περίοδο πολέμου, η πρόκληση καταστροφών σε μέσα και εγκαταστάσεις τού εχθρού με μυστικές αποστολές και ενέργειες ή, σε ειρηνική περίοδο, η με έκνομα μέσα σκόπιμη παρεμπόδιση και υπονόμευση μιας λειτουργίας, μιας διεργασίας, μιας ενέργειας ή ενός έργου, με απώτερο στόχο τη ματαίωσή τους.

[ΕΤΥΜΟΛ. < γαλλ. sabotage «πεδιλοποιία, τρύπημα σιδηρογραμμών, δολιοφθορά» < sabot (βλ. λ. σαμπό)].